Przewodnik po Dziale rękopisów Instytutu Historii Materialnej Kultury Rosyjskiej Akademii Nauk (RAIIMK RAN)

Archiwum  Rękopisów  Instytutu Historii  Kultury   Materialnej  RAN

(Archiwum  Rękopisów  IIMK  RAN)

191086,  Sankt  Petersburg, Dworcowaja  nabierieżnaja,  18.

Charakterystyka dokumentów:

101 zespołów arch., 61 098 jed. arch. (1795-1990)

zespoły arch. organizacji – 11 jed. arch.

spuścizna archiwalna – 78 jed. arch.

zbiory archiwalne – 4 jed. arch.

Archiwum  Rękopisów Instytutu  Historii Kultury  Materialnej RAN  powstało w połowie XIX wieku,  od chwili powołania Imperatorskiej Komisji Archeologicznej (1859 r.).  Podstawowym jego zadaniem było zbieranie dokumentów uzyskiwanych w wyniku „poszukiwań”  archeologicznych w Rosji i przechowywanie tych materiałów.  Już w połowie lat osiemdziesiątych XIX w.  objętość  i charakter dokumentów dostarczanych do archiwum w znacznym stopniu poszerzyły  jego ramy, w związku z czym nadano mu status Centralnego Archiwum Archeologicznego  Rosji.  Do 1918 r. istniało ono przy  IAK, zachowując status centralnego archiwum archeologicznego.

Po wielokrotnych  administracyjno-zarządowych  przekształceniach IAK, które nastąpiły po rewolucji 1917 r. i doprowadziły do powstania instytucji sowieckiego typu (RAIMK,  GAIMK,  IIMK,  LOIA  AN  ZSRS, wreszcie  obecny – IIMK  RAN),  archiwum pozostawało  przy niej i nadal poszerzało swe zasoby o dokumenty działalności naukowej i  zbiory własne uczonych.

Obecnie archiwum liczy  ponad 100 zespołów, co stanowi  ok. 70 tys. jednostek archiwalnych. W ciągu 150 lat jego istnienia zgromadzone zostały tu dokumenty działalności  IAK, MAO i RAO, a także dokumenty szeregu instytucji z okresu przedrewolucyjnego, które w różny  sposób związane były z pracami wykopaliskowymi lub z ochroną zabytków.

Podstawowa tematyka zebranych tu dokumentów – badania archeologiczne i ochrona  zabytków kultury materialnej wszelkiego rodzaju.

Ochrona zabytków monumentalnego budownictwa sakralnego stanowiła jeden z priorytetowych kierunków działalności IAK, co uwidoczniło się i w składzie i w objętości  dokumentów odzwierciedlających ten właśnie kierunek. Oprócz dokumentów zbioru  IAK, ochrona zabytków przedstawiona jest w zespołach IAK, MAO i RAO,  a także w poszczególnych dokumentach  innych zbiorów.

W archiwum przedstawiony prawie cały kompleks dokumentów dotyczących  badań zabytków architektury starożytnej, co daje możliwość  odtworzenia nie  tylko   historycznych  momentów  samej budowy  gmachu, lecz również prześledzić proces jego rekonstrukcji.

Dokumenty można umownie rozdzielić na dwie grupy rodzajowe: tekstowe i graficzne. W skład pierwszej grupy  wchodzi  różnego rodzaju dokumentacja opisowa – sprawozdania, dzienniki, akta, raporty na piśmie, księgi posiedzeń, dokumenty dotyczące finansowania prac, korespondencja i inne. W skład drugiej grupy wchodzą projekty architektoniczne i rysunki techniczne, zdjęcia budynku, jego fragmentów, wnętrz, sprzętu kościelnego, a także rysunki.

Osobną grupę dokumentów stanowią materiały o charakterze ewidencyjnym.  Niektóre z nich wyodrębnione  są  jako oddzielne  kolekcje tematyczne. Do takich kolekcji należy kolekcja metryk kościołów (R-III). Oprócz metryk do takich kolekcji należy zaliczyć paszporty i ankiety budynków – zabytków architektury monumentalnej.

Dokumenty archiwum są w dobrym stanie, a ich wielopłaszczyznowość w naświetlaniu problemu ochrony zabytków pozwala na szerokie wykorzystywanie materiałów archiwum dla zgłębienia zagadnienia zarówno w aspekcie teoretycznym, jak i w jego zastosowaniu  praktycznym.

Przegląd dokumentów Archiwum Rękopisów IIMK RAN  dotyczących kościołów  rzymskokatolickich  na  terytorium   Imperium  Rosyjskiego

I. Imperatorska Komisja  Archeologiczna  ( IAK )

f.  1 (1859-1918)   9019 jed.arch.

W zespole zgromadzone zostały  materiały dotyczące wykopalisk  archeologicznych i ochrony zabytków architektury  monumentalnej i  kościelnej  na terytorium  Rosji (organizacja wyjazdów związanych z ochroną zabytków,  przeprowadzanie badań zabytków, ich remont i restauracja, materiały dotyczące ewidencji zabytków  kultury materialnej,  w tym również zabytków monumentalnej architektury kościelnej).

Materiały dotyczące badań budynków kościołów rzymskokatolickich i znajdujące się w zespole,  znalazły swój wyraz w następujących  sygnaturach i dokumentach:

1.„O wykopaliskach pana Woltera w powiecie  lidzkim i trockim guberni  wileńskiej ” (1888-1902)

f. 1 op. 1,  1888 r.,  sygn.  13-a

Wśród dokumentów  – korespondencja  z IAK o przeprowadzeniu prac wykopaliskowych  na terytorium Zamku Trockiego i  na górze zamkowej  w mieście Puniach, o przeprowadzeniu prac restauracyjnych w związku z odnawianiem fresków  w zamku, notatki z objaśnieniami projektu restauracji,  opisy znalezisk,  fotografie koronki Matki Boskiej z kościoła trockiego i widoki ruin zamku, plan  akwarelowy Zamku Trockiego 1888 r. i inne.

2.„O ochronie przed  zniszczeniem  zabytkowego minaretu tureckiego przy Kamienieckim  rzymskokatolickim kościele  katedralnym” (1896 – 1910)

f. 1,  op. 1,  1896 r., sygn. 101

Wśród  dokumentów – list kustosza Kamieniecko-Podolskiego Muzeum  A. Prusewicza ( 22 września 1913 r.) o niedopuszczalnym umieszczeniu  „nowych” nagrobków dowolnego pochodzenia  i o przebiegu restauracji malowideł ściennych  w kościele. Oryginał. (a. 9-10).

2.Sprawa „O wydaniu  malarzowi D. Strukowowi świadectwa o prawie na lustrację zabytków”(1897 –1898)

f. 1, op. 1,  1987 r.,  sygn. 121

Wśród dokumentów  sprawy – sprawozdanie  Strukowa o przeprowadzonej przez niego lustracji  w 1897 r. zabytków architektury, w tym ruin zabytkowego kościoła rycerzy liwońskich w mieście Juriewie.  W dokumentach dany jest krótki opis  ruin budynku świątyni i  dzwonnicy. (a. 13-14 odwr.)

3.Sprawa „O rozpatrzeniu przedstawionych dokumentów dotyczących restauracji malowideł ściennych  w kościele Trójcy Św. w zamku więziennym w Lublinie” (1903–1914 )

f. 1, op. 1,  1903 r.,  sygn. 154

Wśród dokumentów sprawy  – korespondencja  dotycząca lustracji kościoła, notatki P. Pokryszkina z opiniami o stanie malowideł  kościoła (XV w.) i finansowaniu prac związanych z ich kopiowaniem  i restauracją;  techniczne rysunki pomiarowe kościoła, fotografie pozostałości malowideł ściennych;  widokówki artystyczne przedstawiające kościół.

4.Sprawa „O  zażądaniu  od  gubernatora warszawskiego danych o stanie ruin zabytkowego zamku koło Łowicza” (1902)

f. 1, op.  1,  1902 r., sygn. 71

Wśród dokumentów sprawy – notatka gubernatora warszawskiego  zawierająca informację o kościele św. Leonarda i znajdującego się przy nim cmentarza (a. 5-6 odwr.).

5.Sprawa „O ewentualnej przebudowie kościoła zabytkowego w Wysoczy powiatu miechowskiego, guberni kieleckiej”

f. 1, op. 1,  1904 r., sygn.  25

Korespondencja dotycząca przebudowy rzymskokatolickiego kościoła parafialnego we wsi Wysoczycy informacje historyczne o kościele, projekt przebudowy: dokumentacja graficzna (rysunki pomiarowe i architektoniczne), fotografie.

6.Sprawa „O rozpatrzeniu projektu poszerzenia kościoła we wsi Sennicy-Różanej powiatu krasnostawskiego guberni lubelskiej” (1904 r.)

f. 1, op. 1,  1904 r., sygn.  188

Wśród dokumentów sprawy – korespondencja IAK  z administratorem parafii rzymskokatolickiej Siennica-Różana i zdjęcia kościoła (wygląd zewnętrzny i  wnętrze świątyni).

6.Sprawa „O ewentualnym zniesieniu starego kościoła w miejscowości Myszyniec powiatu ostrołęckiego guberni łomżyńskiej” (1906-1908)

f. 1, op. 1, 1906 r., sygn. 131

Wśród dokumentów sprawy – podanie gubernatora łomżyńskiego do IAK  i podanie obywateli Myszyńca, zaierające protest przeciwko zamierzanemu zniesieniu dzwonnicy   i  samego kościoła z XVII w.; informacja historyczna o kościele i jego architekturze; dokumenty o udziale Towarzystwa Ochrony Zabytków w akcji przeciwko zburzeniu kościoła; opinie architektów i członków IAK o stanie budynku; rysunki pomiarowe, zdjęcia.

7.Sprawa „O remoncie łęckiego kościoła katolickiego powiatu słupieckiego guberni kaliskiej”(1906-1908)

f. 1, op. 1, 1906 r. , sygn. 138

Wśród dokumentów sprawy- korespondencja dotycząca remontu kościoła (1145 r.); uchwała zebrania terenowego, zdjęcia malowideł ściennych i fasad kościoła.

8.Sprawa „O remoncie kościoła św. Jakuba w Sandomierzu guberni radomskiej” (1907-1909)

f. 1, op. 1, 1907 r.,  sygn.  51

Wśród dokumentów – protokół „dozora” kościelnego parafii św. Pawła w Sandomierzu zawierający zgodę na remont kościoła (10 marca 1907);  projekt remontu kościoła św. Jakuba  w Sandomierzu, rysunki pomiarowe i architektoniczne, zdjęcia fasady, rzeźb, fragmentów wystroju wewnętrznego.

9.Sprawa „O ewentualnych wykopaliskach  w Czersku powiatu grójeckiego  guberni warszawskiej” (1893-1910)

f. 1,  op. 1,  1893r.,  sygn. 62

Wśród dokumentów sprawy – „Opis prac konserwatorskich w ruinach zamku Czerskiego” (1909 r.), gdzie znajduje się informacja o odkryciu (podczas prac wykopaliskowych na terytorium  placu zamkowego) fundamentu starego kościoła zamkowego, „ którego możliwość istnienia do tej pory tylko przypuszczano” (a. 92 odwr.).

10.Sprawa „ O rozbiórce  kościoła zabytkowego w mieście Drui  guberni wileńskiej” (1909-1910)

f. 1, op. 1,  1909 r., sygn. 130

Wśród dokumentów sprawy – korespondencja  gubernatora wileńskiego  i proboszcza kościoła z IAK w sprawie zachowania  budynku świątyni będącej zabytkiem architektury  XVI w.; pismo prokuratora głównego Synodu do IAK o niedopuszczalności rozbiórki  budynku ( a.  14-28); broszura „Druja,  miasto nie powiatowe  guberni wileńskiej”;  wniosek  P. Pokryszkina – architekta i restauratora  IAK o stanie kościoła i o projekcie jego restauracji ( a. 43-45); fotografie fasad świątyni.

11.Sprawa „O zastosowaniu środków nie dopuszczających przebudowy zabytkowej dzwonnicy prawosławnej przy kościele katolickim w Świrze  powiatu święciańskiego guberni wileńskiej”(1910-1915)

f. 1., op. 1,  1910 r., sygn. 262

Wśród dokumentów sprawy – korespondencja i zaświadczenia dotyczące stanu kościoła i konieczności  odrestaurowania go do stanu pierwotnego (zabytek XV w.), a także zachowania przy nim zabytkowej prawosławnej dzwonnicy; „Wizytacja kościoła parafialnego w Świrze, dokonany  w 1904 r.”; projekty architektoniczne dotyczące restauracji  kościoła i dzwonnicy – rysunki techniczne: „Projekt przebudowy murowanego  kościoła parafialnego znajdującego się w miejscowości Świr guberni wileńskiej powiatu święciańskiego” (sporządzony  w 1903 r., niebieski papier światłoczuły) i  „Projekt odnowy spalonego dachu i przekroje budynku kościoła”  (sporządzone  w 1913 r., brystol).

12.Sprawa „ O remoncie kapitalnym warszawskiego kościoła rzymskokatolickiego parafii Najśw. Maryi Panny na Nowym Mieście” (1910-1915)

f. 1, op. 1, 1911 r., sygn. 130

Korespondencja warszawskiego generał-gubernatora z IAK o przeprowadzeniu remontu, sporządzeniu kosztorysu i rysunków projektowych; fotografie rysunków architektonicznych.

13.Sprawa „ O remoncie kaplicy i remoncie kościoła parafii  rzymskokatolickiej  w Brdowie powiatu kolskiego  guberni kaliskiej” (1909-1912)

f. 1.,  op. 1, 1911 r., sygn. 186

Wśród dokumentów sprawy – pismo warszawskiego generał-gubernatora do IAK o wszczęciu przez parafian brdowskiej parafii rzymskokatolickiej starań o dokonanie remontu i powiększenie kościoła; informacja  Towarzystwa Ochrony Zabytków o historii kościoła i jego stanie obecnym, a także decyzja w sprawie projektu jego powiększenia (dane przez  przewodniczącego towarzystwa – hr. Krasińskiego, 1912 r.) (a. 5-5 odwr.): „Kosztorys powiększenia murowanego rzymskokatolickiego kościoła parafialnego w miejscowości Brdów powiatu kolskiego guberni kaliskiej” (sporządzony w 1909 r.) ( a. 9-17); fotografie rysunków architektonicznych.

14.Sprawa „O remoncie kapitalnym kościoła rzymskokatolickiegow parafii Sulejew  powiatu opoczyńskiego guberni radomskiej (1913)

f. 1, op. 1, 1913 r.,  sygn. 31

Wśród dokumentów sprawy – pismo biskupa diecezji sandomierskiej do IAK o konieczności restauracji kościoła  Najśw. Maryi Panny  i św. Tomasza Becketa, znajdującego się w parafii Sulejuwskie Poklasztorze i będącego zabytkiem z XII w;  opinia Towarzystwa Ochrony Zabytków o stanie kościoła zawierająca decyzję o konieczności remontu kapitalnego; plan graficzny  kościoła w Sulejewie ( 1913 r., kalka);  zdjęcia fasad,  elementów architektonicznych i wnętrza kościoła.

15.Sprawa „O przedsięwzięciu środków przeciwko zniesieniuzabytkowego kościoła  w Cmińsku  guberni kieleckiej” (1914 )

f. 1, op. 1,  1914 r., sygn. 25

Wśród dokumentów sprawy- telegram hr. Krasińskiego z Warszawy do IAK o konieczności zachowania zabytkowego kościoła  (XIV lub XV w.) w miejscowości Cmińsk (a 1-3); korespondencja  IAK z gubernatorem kieleckim  dotycząca wstrzymania burzenia kościoła;  kosztorys i projekt architektoniczny na wykonanie robót „odnośnie wydłużenia murowanego, krytego blachą dachową  kościoła parafialnego w Cmińsku gminy samsonowskiej powiatu kieleckiego guberni kieleckiej”

16.Sprawa „O przewidywanej rozbiórce budynku byłego klasztoru katolickiego przy kościele Wniebowstąpienia  w miejscowości Dunajewce-Dunaj powiatu uszyckiego guberni podolskiej”(1914-1916)

f. 1, op. 1,  1914 r., sygn. 302

Wśród dokumentów sprawy – opisy budynku klasztornego; akty lustracji budynku i opinie o stanie technicznym budynku; metryka budynku świątyni (dokument zawiera rysunek ołówkowy widoku ogólnego budynku);  rysunki techniczne fasady i przekroje piętrowe budynku.

17.Sprawa „ O niedopuszczalności zniesienia  ogrodzeniaprzy kościele rzymskokatolickim  w Winnicy  guberni podolskiej” (1916)

f. 1, op. 1, 1916 r., sygn.  138

Jest to czasopismo „Architekturno-chudożestwiennyj jeżeniedielnik” („Tygodnik artystyczno-architektoniczny”) – 1916 r., Nr 4, w którym opublikowany został artykuł A. Staroborowskiego „Zachować czy zburzyć”, poświęcony zachowaniu jedynego w Winnicy parafialnego kościoła rzymskokatolickiego,  który wcześniej był klasztorem Kapucynów (założony  w 1745 r., zlikwidowany w 1888 r.). W czasopiśmie opublikowane zostały zdjęcia kościoła, jego wnętrza i dziedzińca ( a. 5-7).

II.ROSYJSKA (PAŃSTWOWA) AKADEMIA  HISTORII  KULTURY  MATERIALNEJ  (RAIMK – GAIMK)

 f.2 (35) (1919-1937)  –  11200 jed.arch.

W zespole zebrane zostały materiały dotyczące o działalności Akademii związanej z przeprowadzaniem prac wykopaliskowych i ochroną zabytków historycznych, a także kultury materialnej. Wśród dokumentów  dotyczących ochrony zabytków – materiały działalności komisji do zamykania kościołów i konfiskaty  kosztowności kościelnych; dokumenty o charakterze ewidencyjnym, dotyczące zabytków architektury sakralnej; akty lustracji i opisy majątkowe.

Jako materiały ewidencyjne w zespole znajdują się paszporty budynków. Paszport budynku stanowi ankieta  składająca się z 20 punktów, których treść wyjaśnia historię budynku, jego przeznaczenie i stan techniczny w okresie  sporządzania paszportu. Paszportyzacji budynków dokonywano  na początku lat trzydziestych XX w.  Obejmowała ona budynki posiadające wartość historyczną lub architektoniczną. W ten sposób zewidencjonowanych zostało wiele budynków sakralnych,  należących nie tylko do prawosławnych.

Spośród paszportów kościołów rzymskokatolickich  w zespole  zachował się paszport  kościoła św. Stanisława, który znajduje się u zbiegu ulic Torgowaja i Mastierskaja.  Budynek z pierwszej połowy XIX w. , zbudowany został przez architekta  D. Wiscontiego. (f.2, op.1, 1932 r., sygn. 146, a. 59-62).

III.MOSKIEWSKIE TOWARZYSTWO ARCHEOLOGICZNE ( MAO)

f.4 (1865-1920)  1113jed.arch.

W zespole zebrane zostały dokumenty działalności towarzystwa – protokoły posiedzeń, sprawozdania; materiały zjazdów archeologicznych; dokumenty dla sporządzania map archeologicznych we wszystkich guberniach Rosji; informacje o archiwach; materiały badań budynków i metryki kościołów.

„Metryka kościoła” jest dokumentem ewidencyjnym zawierającym  informacje z historii kościoła, jego budowie i aktualnym (dotyczy okresu, w którym był sporządzany dokument) stanie technicznym. Metryka – to rodzaj ankiety zawierającej 72 punkty zgrupowane w w sześciu rozdziałach. I rozdział – „Historia kościołów, klasztorów i ich lokalizacja”; II rozdział – „Elementy  zewnętrzne  kościoła”- opis szczególnych cech budowlanych i architektonicznych świątyni;  III rozdział – „Elementy wystroju wewnętrznego świątyni”- opis budowy wewnętrznej kościoła,  opis elementów dekoracyjnych wnętrza, ołtarza, ambony itd.;  IV rozdział – „Malarstwo obrazów świętych”;  V rozdział – „Różne przedmioty” –  opis rzeźb, cennych ram, okuć, ksiąg  itp.; VI rozdział – informacja o proboszczu świątyni.

Forma tego dokumentu ewidencyjnego była opracowana przez IAK i MAO  pod koniec XIX w., kiedy to przeprowadzano powszechną inwentaryzację  budowli sakralnych na terytorium imperium rosyjskiego.  Ewidencji podlegały zarówno świątynie prawosławne, jak i  świątynie  innych konfesji:  katolickie, luterańskie,  i in.

Rok sporządzenia metryk – 1892.

Kościoły rzymskokatolickie

( sygn. №  1008-1106)

1.GUBERNIA WILEŃSKA

Wilno

Kościół Wniebowstąpienia  Pańskiego na  Górze  Zbawiciela   sygn. 1012 (1695 r.)

Kościół św. Grzegorza Męczennika  przy Wileńskim Rzymskokatolickim Seminarium Duchownym (1506 r.) sygn. 1016

Kościół św. Jana (1388 r.) sygn. 1017

Kościół Krzyża Świętego (daty założenia nie podano) sygn. 1011

Kościół św. Mikołaja (1400 r.) sygn. 1015

Kościół św.. Piotra i Pawła (1675 r.) sygn. 1010

Kościół Archanioła Rafaela (1703) sygn. 1013

Kościół (katedralny) św. Stanisława (1378 r., konsekrowany w 1388 r.) sygn. 1014

Kościół Ducha Świętego (1679 r.) sygn. 1009

Parafialny kościół św. Franciszka (Bernardynów) (1500 r.) sygn. 1008

POWIAT  WILEŃSKI

Parafia budsławska. Kościół Wniebowzięcia Bogarodzicy (1767 r.) sygn. 1018

Wieś Widziniszki.  Kościół św. Laurentego (1618 r.)    sygn. 1019

Majątek  Zadziewskie. Kościół Przemienienia Pańskiego (1766 r.) sygn. 1020

Wieś Kosteniewicze. Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP  (1662 r.)  sygn. 1027

Parafia lebiediewska. Kościół Narodzenia NMP (1856 r.) sygn. 1022

Wieś Turgiele. Kościół Wniebowzięcia NMP (1836 r.) sygn. 1025

Parafia Szeszolska. Kościół św. Józefa (1567 r.)sygn. 1026

2.GUBERNIA GRODZIEŃSKA

Grodno. Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego  (Bernardynów) (1595 r.) sygn. 1028

Grodno. Klasztor i kościół Zwiastowania NMP (1634 r.) sygn. 1029

Teżny, Wołkowysk. Kościół Michała Archanioła (1524 r.) sygn. 1105

Swisłowicze powiatu bielskiego, guberni grodzieńskiej Kościół Trójcy Św. (1666 r.) sygn. 1086

Zalesie powiatu sokolskiego guberni grodzieńskiej. Kościół parafialny Nawiedzenia NMP (1623 r.) sygn. 1063

Iwanowo powiatu korbińskiego guberni grodzieńskiej Kościół parafialny  Podwyższenia Krzyża Świętego(1848 r.) sygn. 1064

Krinki guberni grodzieńskiej Kościół św. Anny (1521 r.) sygn. 1071

Powiat dyśnieński

Druja (Drujsk). Kościół Trójcy Św. (1646 r.) sygn. 1032

Ikaźń. Kościół Ciała Chrystusowego (1593 r.) sygn. 1030

Mossarski kościół parafialny  św. Anny (1792 r.)  (nad rzeką Mordwą) sygn. 1023

Postawy. Kościół Niepokalanego Poczęcia  NMP (1617 r.)sygn. 1031

Powiat lidzki

Lida. Kościół (po polsku) (1770 r.) sygn. 1033

Jelnieński kościół Matki Boskiej Różańcowej (1667 r.) sygn. 1034

Odelsk. Kościół Wniebowzięcia NMP, założony za czasów Zygmunta I  i Zygmunta III  (1501-1621) sygn. 1036

Różanka. Kościół św. app. Piotra i Pawła  (1674 r.) sygn. 1024

Powiat oszmiański

Oszmiańsk. Kościół Michała Archanioła (1434 r.) sygn. 1035

Surwiliszki. Kościół (po polsku) (1591 r.) sygn. 1037

Powiat świeńciański

Kołtyniański  kościół  Narodzenia Najśw.M.P. (1633 r.) sygn. 1038

Komaje. Kościół św. Jana Chrzciciela (1606 r.) sygn. 1021

Połusza. Kościół św. Józefa Oblubieńca  (1750 r.)sygn. 1039

Powiat trocki

Troki Kościół Najśw. Maryi Panny (1409 r.)    sygn.1040

Kitowiński kościół Trójcy Przenajśw. (1676 r.) sygn. 1041

Lawarniki. Kościół św. Jana Chrzciciela (1644 r.) sygn. 1042

Żożmarocha. Kościół  św. ap. Jakuba Starszego i św. Zygmunta (1502 r.)sygn. 1043

Stoklszynki. Kościół Świętej Trójcy (1776 r.)   sygn. 1044

Sumeliszki. Kościół św. Wawrzyńca     sygn. 1045

Bielsk gub. Grodzieńskiej. Kościół Narodzenia NMP (1780 r.)  sygn. 1046

Bogusławiski parafialny. Kościół Krzyża Świętego (1787 r.) sygn. 1047

Werkowska parafia. Kościół Znalezienia Krzyża Pańskiego  (1755 r.) sygn. 1048

Wojstomska parafia. Kościół Trójcy Świętej (1774 r.)   sygn. 1049

Wołpiańska parafia. Kościół św. Jana Chrzciciela  (1773 r.) sygn. 1050

Worniańska  parafia. Kościół św. Grzegorza (1769 r.)  sygn. 1052

wieś Wyszki. Kościół św. Andrzeja Apostoła (1457 r.)  sygn. 1053

Giedrojcie. Kościół św. Bartłomieja (1410 r.)   sygn. 1054

Gierakońska parafia. Kościół św. Mikołaja (1529 r.) sygn. 1055

Gierwiacki kościół Świętej Trójcy (1526 r.) sygn. 1056

Germanowicki  kościół Przemienienia Pańskiego Konsekrowany  w 1787 r. (Metryka sporządzona  w 1893 r.) sygn. 1057

Gechwański  kościół Nawiedzenia NMP (1686 r.)sygn. 1058

Głębokie. Kościół Świętej Trójcy (1760 r., 1783 r.) sygn. 1059

Domanowska parafia.  Kościół św. Doroty (1440 r., 1460 r.) sygn. 1060

Żosieński kościół parafialny św. Grzegorza (1513 r.)sygn. 1061

Zadoroski kościół NMP Litościwej (1733 r.) sygn. 1062

Iwie. Kościół św. Piotra i Pawła (1631 r.) sygn. 1065

Iszczołński  kościół Świętej Trójcy (1515 r.) sygn. 1066

Kluszański  kościół św. Joachima (1796 r.) sygn. 1067

Kabyszniki. Kościół św. Andrzeja Apostoła  (1651 r.) sygn. 1068

Kodziski  kościół Świętej Trójcy (1612 r.) sygn. 1069

wieś Kremianice. Kościół Wniebowzięcia NMP  Ciała Pańskiego (1623 r.) sygn. 1070

Łużyce. Kościół Michała Archanioła (1744 r.) (metryka sporządzona w 1893 r.) sygn. 1072

Łyntupy powiatu święciańskiego gub. Wileńskiej Kościół św. Andrzeja Apostoła  (1459 r.) sygn. 1073

wieś Lackie. Kościół św. Stanisława (1777 r.) sygn. 1074

Melegian. Kościół św. Jana Chrzciciela (1772 r.) sygn. 1075

Malat. Kościół św. app. Piotra i Pawła (ok. 1700 r.) sygn. 1076

wieś Miory. Kościół  Wniebowzięcia  NMP (1641 r.)    sygn. 1077

Merecz. Kościół Wniebowzięcia NMP (1388 r.) sygn. 1078

Michaliszki. Kościół św. Michała Archanioła  (1622 r.)sygn. 1079

Mściboł. Kościół św. Jana Chrzciciela (1512 r.) sygn.1080

wieś Naczskie. Kościół Niepokalanego Poczęcia  (1756 r.)sygn. 1081

wieś Nalibowo. Kościół Wniebowzięcia NMP (1636 r.) sygn. 1082

wieś Okonowicze.  Kościół Nawiedzenia NMP (1722 r.) sygn. 1083

wieś Parafianowo. Kościół Matki Boskiej  (1861 r.)     sygn. 1084

wieś Rudzkie. Kościół Świętej Trójcy (1754 r.) sygn. 1085 (metryka sporządzona w 1893 r.)

wieś Sworańskie. Kościół św. Jerzego (1690 r.) sygn. 1087

Sołeczniki diecezji wileńskiej. Kościół św. Mikołaja (1521 r. (?) ) sygn. 1088

wieś Stare Troki. Kościół Wniebowzięcia NMP (1410 r.) sygn. 1090

majątek Strable nad Narwą. Kościół Wniebowstąpienia Pańskiego (1631 r.) sygn. 1091

wieś Toborysze. Kościół św. Michała (1770 r.) sygn. 1092

wieś Topczewo. Kościół św. Stanisława (1433 r.) sygn. 1093

wieś Traby. Kościół Bogarodzicy Maryi Dziewicy (1534 r.) sygn. 1094

Szyrwintele. Kościół św. Michała Archanioła  (1475 r.) sygn. 1095

3.  Metryki kościołów bez ukazania ich położenia geograficznego:

Niepokalanego Poczęcia NMP (1773 r.) sygn. 1096

Wszystkich Świętych (1620 r.) sygn. 1097

Najśw. Maryi Panny (1635 r.) sygn. 1098

Apostoła Tadeusza (1766 r.) sygn. 1099

Świętej Trójcy (1600 r.) sygn. 1100

Zwiastowania NMP (1590 r.) sygn. 1101

Zabrzeski  kościół  Świętej Trójcy (1446 r.)     sygn. 1103

Dubiczajski kościół /…/ (1678 r.) sygn. 1102

Wiśniewski kościół Matki Boskiej /…/  (1424 r.)  sygn. 1104

Żyrmuński kościół (1788 r.)     sygn. 1106

wieś Sorokopil. Kościół św. Kazimierza  (1775 r.) sygn. 1089

Inne materiały w f. 4:

1. Kopie planów miasta Pińska z XVII i XIX wieku.
2. Kopie oryginałów przechowywanych w Pińskim klasztorze Objawienia Pańskiego. Na planach zaznaczone są budynki sakralne, w tym również kościoły katolickie. (f. 4, sygn. 38, a. 645-648);
3. Informacje o kościołach katolickich na terytorium powiatu berdyczewskiego, wasilkowskiego i umańskiego, zawarte  w Sprawozdaniu z podróży archeologicznej po tych powiatach latem 1901 r. (f. 4, sygn. 8, a. 46-53).IV.Zespół 21.  Piotr Pokryszkin (1870-1921)Architekt, akademik architektury, członek  IAK.1617 jed.arch. (lata 1889-1919)W zespole przechowywane są rękopisy prac naukowych dotyczące badań architektonicznych  zabytków architektury sakralnej; dzienniki badań, opisy  zabytków, rysunki techniczne, fotografie, rysunki;  kartoteka bibliograficzna dotycząca zabytków architektury monumentalnej w całej Rosji; korespondencja.Wśród dokumentów zespołu 21 znajdują się następujące dokumenty dotyczące  badań kościołów rzymskokatolickich:

1. Dokumenty badań lubelskiego kościoła więziennego. 1903 r. (f. 21 sygn. 3)(brulionowe rysunki techniczne i przekroje kościoła więziennego Świętej Trójcy wykonane ołówkiem).2.   Dokumenty badań rzymskokatolickiego kościoła Przemienienia Pańskiego w Drui.  1909-1910 r. (f. 21 sygn. 435)          (korespondencja   Pokryszkina z proboszczem kościoła  i członkiem Dumy – kapłanem Aleksandrem Weraksinem w sprawie odbudowy rozsypującego się w gruzy kościoła; wyciągi z materiałów IAK, fotografie kościoła).
2. Bibliografia dotycząca historii zabytków architektonicznych całej Rosji, w tym  również znajdujących się  na terytorium zachodnich guberni imperium rosyjskiego, a także informacje o istniejących dokumentach archiwalnych.(f. 21 sygn. 361-1356). V. WYDZIAŁ OCHRONY I REJESTRACJI ZABYTKÓW SZTUKI I ARCHITEKTURY NARKOMPROSUf. 67 ( 1918-1929 r.)  88 jed.arch.W zespole zgromadzone zostały materiały dotyczące ochrony i rejestracji zabytków architektonicznych – protokoły i akty lustracji zabytków, rysunki techniczne i szkice  budynków, opisy majątkowe, opisy wnętrz i in. Korespondencja w sprawie przekazywania kościołów od jednego resortu do drugiego lub jego zamknięcia.Wśród dokumentów zespołu – Sprawa „O rejestracji kościoła św. Stefana (obecnie jest to katedralny sobór św. Mikołaja) w Połocku” (1921 r., sygn  62).Sprawa zawiera następujące dokumenty:

1. Informacja historyczna o świątyni; kościół św. Stefana został zbudowany w 1588 r. i do 1832 r. był kościołem katolickim. W 1832 r. został z polecenia najwyższego przekształcony w prawosławną cerkiew katedralną i jako taki pozostawał do 1920 r.
2. Informacje o stanie kościoła, o jego architekturze, wewnętrznym wyposażeniu;
3.  Widokówka artystyczna i fotografie z widokami świątyni i jej wnętrza;
4. Plan graficzny kościoła.