SŁUGA BOŻY BISKUP ANTONI MALECKI (1861-1935)
ENCYKLOPEDYCZNA INFORMACJA
Antoni Malecki (Малецкий Антоний), biskup; ur. 29.04.1961 (według kalendarza juliańskiego – 17.04.1861) w Petersburgu; umarł w Warszawie – 17.01.1935 r.
Rozpoczął naukę w gimnazjum Annen-Schule w Petersburgu. W 1876 r. kontynuował roczną naukę w prywatnej szkole, która przygotowywała do wojskowej uczelni. W 1877 r. wstąpił do Mikołajewskiej Akademii Inżynieryjnej w Petersburgu. Przerywał jednak naukę, aby w październiku 1879 r. wstąpić do utworzonego w tymże roku Mohylewskiego Seminarium Duchownego.
17 maja 1884 r. otrzymał święcenia kapłańskie i został wikariuszem w parafii św. Antoniego w Witebsku. Na początku grudnia tegoż roku został przeniesiony do kościoła Najśw. Maryi Panny w Mińsku (dawna katedra). Po śmierci swojego proboszcza (ks. Sipajłło) ks. Malecki odmówił oddania kluczy od kościoła ks. Wojewódzkiemu, lojalnemu względem administracji carskiej, gdyż on chciał objąć parafię wbrew prawu kanonicznemu. Za nieposłuszeństwo mińskiemu gubernatorowi został w dniu 14 maja aresztowany przez policję i skazany w trybie administracyjnym na 6 miesięcy izolacji w agłońskim klasztorze dominikańskim na Łotwie.
Po opuszczeniu klasztoru (23.01.1887 r.) ks. Malecki został wikariuszem przy kościele św. Stanisława w Petersburgu. W 1888 r. odbył podróż do Turynu we Włoszech, gdzie mógł z bliska zapoznać się z dziełem dobroczynnym ks. Jana Bosko. Pod powrocie do Petersburga otworzył przy kościele św. Stanisława katolicką ochronkę dla 6 chłopców (20.03.1889 r.), która szybko przekształciła się w zakłady rzemieślniczo-wychowawcze i katolickie gimnazjum (ul. Kiryłowska 19).
W maju 1895 r. ks. Malecki został wikariuszem w parafii św. Katarzyny w Petersburgu, ze stałym miejscem zamieszkania przy swoich Zakładach, które ciągle rozrastały się. W sierpniu 1895 r. ks. Malecki przyjął pod swoją opiekę przytułek dla małych dzieci, które założył bp Franciszek Symon. W 1896 r. w Zakładach przebywało 70 chłopców. Dla nich w tymże roku utworzył miejscową szkołę polską. Obok przeniesionego warsztatu stolarskiego i introligatorskiego, zostały otwarte warsztaty: ślusarsko-mechaniczny, kowalski i odlewnia, a także cech kulinarny.
Zakłady w 1900 r. rozdzielono na dwa oddziały: szkolny i rzemieślniczy i w związku z tym na dwa internaty. W szkolnym uczyło się 13 chłopców, którzy chodzili do gimnazjum przy kościele św. Katarzyny. Pozostali uczniowie (dziewczęta i chłopcy) uczyli się w zakładowej szkole, która miała swój program odpowiadający 4 klasom gimnazjum i 2 klas podstawowych. Do tej szkoły przychodziło 104 uczniów, a 27 mieszkało na stale w internacie. W szkole rzemieślniczej uczyła się młodzież od 14 do 18 lat (cechy: stolarski, ślusarski, kowalski, kulinarny, mechaniczny i hutniczy). W swobodny czas dzieci uczyli się katechizmu, rosyjskiego i polskiego języka, matematyki, rysowanie, kreślenia, muzyki i śpiewu. Przychodzących 54 uczniów płaciło czesne. W grudniu 1900 r. warsztaty rzemieślnicze przeniesiono do nowego budynku. Szkoła-fabryka zatrudniała jeszcze 60 robotników. W 1901 r. Wybudowano dwa murowane budynki dla pralni, magla, prasowalnie i duży pokój dla służby oraz wybudowano murowaną kuźnię. W 1902 r. utworzono także zakładową orkiestrę dętą i chór.
W 1902 r. w przytułku znajdowało się 125 chłopców, z których 39 starszych uczyło się w warsztatach, 64 znajdowało się w oddziałach młodszych, a 22 wieku od 5 do 8 lat w oddziale dziecięcym W tym roku dwoje wychowanków opuściło zakład, 6 ukończyło naukę (2 otrzymało świadectwa, jako czeladnicy ślusarscy, 2 jako czeladnicy introligatorscy, jeden został po maturze przyjęty na Uniwersytet Petersburski, jeden po ukończeniu 7 klas gimnazjum wstąpił do seminarium duchownego, przyjęto zaś 20 nowych.
W 1902 r. ks. Malecki otwarł ośrodek sanatoryjny „Władysławówka” w Łudze, dzięki ofiarności Władysława Bilskiego. Było to letnisko dla młodszych dzieci, którzy pozostawali tutaj do 14 roku życia. W czasie I wojny światowej przy kaplicy przytułku została zorganizowane wydawanie odzieży dla uciekinierów i ofiar wojny. W 1908 r. przebywało tutaj 58 młodszych dzieci. W 1902 r. metropolita Jerzy Szembek nadaje ks. Maleckiemu honorowy tytuł kanonika.
We wrześniu 1905 r. ks. Malecki utworzył szkołę dla 60 dzieci, którą w 1907 r. zarejestrowano pod nazwą „Prywatna rzymsko-katolicka szkoła dla dzieci polskiej narodowości” bez praw publicznych, które uzyskała dopiero w 1917 r.
W grudniu 1906 r. zostało założone przez ks. Fr. Buczysa, ks. Jerzego Matulewicza Koło Pogadanek Pedagogicznych, do którego należał także ks. A. Malecki.
W 1908 r. ks. A. Malecki utworzył „Konferencję św. Antoniego” do niesienia pomocy materialnej ubogiej ludności dzielnicy Piaski.
W kwietniu 1913 r. pod opieką ks. A. Maleckiego byli: Odział Sanatoryjny w Łudze. Dzieci w zasadzie od 2 do 10 lat, wyjątkowo od 10 do 14 lat (52 chłopców); Oddział Szkolny w Petersburgu dla dzieci w Zakładach starszych 10 lat – 34 chłopców oraz 17 chłopców uczęszczających do Gimnazjum przy kościele św. Katarzyny od 2 do 8 klasy; Odział Rzemieślniczy w którym uczyło się 50 chłopców starszych 14 lat.
W 1912 r. rozpoczęto budowę trzypiętrowego „Domu Kierbedzia”, nazwanego tak na cześć ofiarodawcy Michała Kierbedzia. Dom uroczyście otwarto w październiku 1913 r., a w 1914 r. pierwsze grupy wojennych uchodźców znalazły w nim opiekę. W „Domu Kierbedzia”, oprócz czteroletniej szkoły, znalazły miejsce dwa żłobki i internat dla nowoprzybyłych. Szkoła powiększyła się do 400 uczniów, a sam dom stał się centrum życia społecznego i kulturalnego polskiej diaspory w Petersburgu.
W 1915 r. ks. Maleckiego nagrodzono Orderem Anny 3 stopnia. W tym roku ks. Malecki otworzył Strugach Białych szkołę rolniczą tzw. „Sieroce Gniazdo” dla mniej zdolnych wychowanków.
W 1916 r. metropolita E. Ropp mianował ks. A. Maleckiego prałatem Kapituły Mohylowskiej, a w styczniu 1918 r. naznaczył go wikariuszem generalnym Archidiecezji Mohylewskiej na wypadek aresztowania biskupów.
W 1918 r. we wszystkich zakładach ks. Maleckiego przebywało około 700 dzieci z rodzin biednych, sierot czy tez uciekinierów wojennych. W listopadzie 1918 r. nastąpiła ich pełna nacjonalizacja, z wyjątkiem kaplicy Najczystszego Serca Maryi, która wkrótce została podniesiona do rangi kościoła parafialnego, a ks. Malecki został proboszczem nowoutworzonej parafii.
W latach 1918-1923 r. ks. Malecki odbywał częste podróże po Petersburskiej i Pskowskiej guberni, troszcząc się duszpastersko o miejscowych katolików. Odbywał także podróż do Moskwy, gdzie był posyłany przez abp. J. Cieplaka.
Pod koniec listopada 1921 r. prał. A. Malecki został mianowany rektorem tajnego seminarium duchownego. Istniało ono do 1925 r. i liczyło 8 alumnów, z tego wyświęconych zostało dwóch księży, innych zaś alumnów wysłano do Polski.
W marcu 1923 r. wraz z abp. J. Cieplakiem i 14 księżmi z Petersburga, ks. Malecki został aresztowany i w czasie procesu moskiewskiego (21-25.03.1923) skazany za kontrrewolucyjną działalność na trzy lata więzienia. Na podstawie jednej z amnestii ks. Malecki na początku stycznia 1925 r. zostaje zwolniony z więzienia.
W latach 1925-1930 ks. Malecki często w godzinach rannych odprawiał Mszę św. w jednym z petersburskich kościołów, głosił kazanie, spowiadał; po południu zaś udawał się do następnej świątyni, gdzie odprawiał Nieszpory i krzepił zebranych Słowem Bożym; zaś późnym wieczorem przewodniczył w nabożeństwie jeszcze w innej parafii”. Tak wytężona praca trwała aż do zesłania na Syberię.
W dniu 13.08.1926 r. w Petersburgu prał. Malecki został przez bp. Michel d`Herbigny wyświęcony na biskupa. Wraz z konsekracją biskupią bp. Malecki został administratorem Okręgu Leningradzkiego Archidiecezji Mohylewskiej.
W październiku 1926 r. bp. Malecki podjął drugą próbę zorganizowania tajnego seminarium duchownego, które zlikwidowało GPU w styczniu 1927 r. W 1928 r. kolejny raz bp. Malecki zorganizował tajne seminarium duchowne dla 2 kandydatów, które zostało wykryte w maju 1930 r., a seminarzyści aresztowani i skazani.
W dniu 03.12.1928 bp Malecki wyświęcił na kapłanów dwóch seminarzystów z Ukrainy, którzy jednak po pół roku zostali aresztowani i zesłani do północnych gułagów. W dniu zaś 09.02.1929 r., po decyzji Watykanu, wyświęcił na biskupa ks. Teofila Matulanisa.
W listopadzie 1930 r. bp. Malecki został aresztowany i w administracyjnym trybie skazany na trzy lata zesłania na Syberię, które spędził w Irkuckim Obwodzie w bardzo trudnych warunkach.
Po trzech latach zesłania otrzymał pozwolenie na powrót do Petersburga, ale był już w bardzo fatalnym stanie zdrowia. Dzięki interwencji polskiego rządu opuszcza Związek Sowiecki i przyjeżdża do Warszawy w dniu 28.04.1934 r.
Bp. Malecki umiera 17.01.1935 r. od pełnego wyniszczenia organizmu. Został pochowany w katedrze warszawskiej; w 1960 r. jego prochy zostały przeniesione na Cmentarz Powązkowski; zaś w 1998 r. – zostały umieszczone w grobowcu pomocniczych biskupów warszawskich.
Obecnie rozwija się kult bp. A. Maleckiego. W dniu 31.05.2003 r. w Sankt Petersburgu rozpoczęło się diecezjalne stadium procesu beatyfikacji, co w dalszym może doprowadzić do wyniesienia go chwały ołtarzy.
Ks. Krzysztof Pożarski, Petersburg
KrzysztofPozarski.com 