1823
Został wybudowany w latach 1823-25 na skrzyżowaniu ulic Majsterskiej z Targową, (obecnie ul. Sojuza Pieczatnikow, 22), według projektu włoskiego architekta Dawida Viskonti. W projekcie realizacji kościoła wykorzystał on stare ściany domowej kaplicy metropolity Siestrzeńcewicza, który na cel jego budowy ofiarował pieniądze oraz ziemię na której mieszkał. Kościół został poświęcony przez niego 7 maja 1825 roku. Po upływie półtora roku 95-letni fundator został pochowany w wybudowanym przez siebie kościele. W 1857 roku nad jego sarkofagiem architekt Józef Szarleman wzniósł małą kaplicę, która niestety nie zachowała się do dziś.
Parafia została utworzona w dniu 16 marca 1828 roku dla osób starszych, chorych i biednych, którym trudno było uczęszczać do kościoła św. Katarzyny.
Z kościołem św. Stanisława ściśle było związane gimnazjum metropolity Siestrzeńcewicza dla niezamożnych dzieci, który to na tę uczelnię w swoim w testamencie zostawił fundusze, z którego przez blisko sto lat było ono utrzymywane. W latach 1841-42 dla tej szkoły przez architekta Korsyniego był wybudowany budynek ściśle złączony z kościołem (ul. Majsterskaja 9).
W 1827 roku do 4-klasowej szkoły było przyjęte kilkanaście biednych dzieci. W połowie XIX wieku uczyło się już ich tam 80. W 1910 roku zostało ono podniesione do rangi parafialnego powiatowego gimnazjum. W 1917 roku uczyło się w nim prawie 200 dzieci.
W 1830 roku parafia św. Stanisława liczyła 1.500 parafian, w 1855 – 5.110, a w 1917 – 10.200 osób. Po ukazaniu się dekretu tolerancyjnego w 1905 roku w ciągu trzech lat tylko w samym kościele św. Stanisława przeszło do Kościoła katolickiego 150 osób.
ABP STANISŁAW SIESTRZENCEWICZ-BOHUSZ (1731-1826)
Metropolita wszystkich kościołów rzymskokatolickich w Imperium Rosyjskim. Pochowany w ufundowanym przez siebie kościele św. Stanisława, Biskupa w Petersburgu. Mimo różnych kontrowersji związanych z jego osobą i nie najlepszych ocen jemu współczesnych, był wybitnym historykiem i filologiem. Napisał historię Krymu, zajmował się agronomią i medycyną oraz badał pochodzenie języka rosyjskiego. Członek Rosyjskiej Akademi Nauk. Jako zwolennik oświaty ofiarował w 1805 roku swój dom w Petersburgu na urządzenie pierwszego w Rosji wieloprzedmiotowego gimnazjum z programem encyklopedycznym (później II gimnazjum im. Aleksandra I). Do dnia dzisiejszego o metropolicie Siestrzeńcewiczu mówi umieszczona w kościele św. Stanisława pamiątkowa tablica z łacińskim napisem:
„Ten rzymskokatolicki kościół został ufundowany, wyposażony i poświęcony w Pietropolu w Święto Wniebowstąpienia, w 1825 r. od Narodzenia Chrystusa, 7 maja, w imię Stanisława, Biskupa i Męczennika przez Jego Ekscelencję Stanisława Siestrzeńcewicza, arcybiskupa mohylewskiego, metropolitę kościołów rzymskokatolickich w Imperium Rosyjskim, administratora diecezji wileńskiej, przewodniczącego Rzymskokatolickiego Kolegium, kawalera orderu św. Andrzeja Apostoła, orderów św. Aleksandra i Włodzimierza pierwszego stopnia, orderów Wielkiego Krzyża i św. Anny, polskiego orderu Orła Białego, św. Stanisława i Wielkiego Krzyża św. Jana Chrzciciela. Urodzony 3 września 1731.”
ARCHITEKTURA KOŚCIOŁA
Dwie zewnętrzne fasady kościoła są symetrycznie zwrócone w stronę ulic. Dolna część budynku od wyższej odzielona jest karnizami i wnękami. Budynek pokryty jest niską kopułą osadzoną na drewnianym barabanie. Na kościele znajduje się metropolitarny krzyż.
Wnętrze kościoła, jest w ksztalcie kwadratu i podzielone jest dwoma rzędami filarów na trzy nawy: środkową, gdzie znajduje się główny ołtarz oraz dwie boczne. Kopuła wymalowana jest kasetonami i rozetami. Łuki podporowe ozdobione są szerokimi pasami ornamentów. Na kupule namalowani są farbami olejnymi czterej ewangeliści. W głównej nawie został wykorzystany motyw kompozycji części filarów, które są ustawione parami. Podtrzymują one architraw /nadsłupie/ oraz okazały gzyms z modelacjami. Zewnętrzny wygląd kościoła oraz całościowy charakter wystroju kościoła jest typowy dla architektury rosyjskiego klasycyzmu.
1917
Po rewolucji 1917 roku kościół św. Stanisława był jednym z nielicznych, które funkcjonowały w Leningradzie. A oto kilka informacji, które udało się zgromadzić, mówiących o życiu parafii po przewrocie bolszewickim w 1917 roku,
W 1919 roku z inicjatywy ks. Pawła Chodniewicza w kościele zaczęto mowić także kazania w języku rosyjskim, rozpoczęto też prowadzić specjalne nabożeństwa dla rosyjskich katolików. W czerwcu 1922 roku w ramach ogólnorosyjskiej kampanii zabierania cenności z kościołów i klasztorów, zostały przez bolszewików zabrane z kościoła drogocenne rzeczy.
Pierwszy raz kościół został zamknięty w grudniu 1922 roku. Było to tak: wierni, na polecenie milicji, aby ludzie opuścili kościół, zaczeli okazywali pasywną obronę i nie chcieli wychodzić. Przy tym, wikariusz parafii, ks. Edward Juniewicz okazywał swoisty sprzeciw. Dowiedział się bowiem w czasie odprawiania rannej Mszy św., że przyszła rejonowa komisja w celu zamknięcia kościoła, i która czeka tylko na to, ażeby ona się zakończyła. Ten jednak pozostawał przy ołtarzu aż do wieczora, dopóki zdenerwowana tym faktem milicja nie weszła do świątyni nie wyprowadziła go siłą. Stawiając przy tym opór odezwał się do nich, że nie wyjdzie, dodając przy tym, że sami oni powinni ją natychmiast opuścić. Był później za to aresztowany i skazany w Procesie Moskiewskim w 1923 roku na 10 lat łagrów z konfiskatą mienia. W dniu 7 czerwca 1923 roku klucze od kościoła zostały jednak oddane parafianom, którzy o to usilnie zabiegali.
W dniu 13 listopada w dzień św. Jozafata w kościele odsłużył liturgię w obrządku wschodnim o. Aleksiej Zerczaninow, wieczorem zaś w cześć tego świętego Mszę św. odprawił ks. Paweł Chomicz, który po rosyjsku powiedział piękne słowa o unii. Po Mszy św. parafianka Julia Danzas, wykładowczyni Petersburskiego Uniwersytetu i kierowniczka „Domu Nauki” przeczytała wykład na temat: „Historyczna wieść o św. Jozafacie”, za co wracając do domu była aresztowana.
Do 1924 roku przy kościele, w dawnym budynku gimnazjum Siestrzeńcewicza (ul. Majsterskaja 9), pomimo przeróżnych trudności i prześladowań władzy bolszewickiej, funkcjonowała szkoła katechetyczna, w której uczyło się od 50 do 60 słuchaczy. Wykładowcami w niej byli nie tylko księża, ale i ludzie świeccy.
W połowie lat dwudziestych przy kościele św. Stanisława powstało kółko młodzieżowe, które skupiało uczestników chórów kościelnych w Piotrogradzie. Zbierali się oni trzy razy w tygodniu w celu formacji religijnej pod pozorem wspólnych śpiewów i tańców. Na takie zakonspirowane spotkania przychodzili często księża i prowadzili katechizację dla młodych ludzi. Jednak na początku lat trzydziestych uczestnicy takich spotkań religijnych zostali aresztowani. A wyglądało to tak: wieczorem, 8 maja 1931 roku, po odpuście św. Stanisława, rozpoczęła się akcja likwidacji katolickiego aktywu w Piotrogradzie w czasie której aresztowano 50 osób. Większość z nich była zatrzymana przy ul. Majsterskiej 9 w czasie trwania zebrania. Ksiądz Stanisław Wojno był natomiast aresztowany w samym kościele. W czerwcu tegoż roku zostali oni osądzeni za kontrrewolucyjną działalność na trzy lata zesłania, a księdza skazano na 10 lat łagrów na Syberii.
Kościół ostatecznie został zamknięty, pomimo sprzeciwu wiernych, 5 listopada 1935 roku. Przekazano go początkowo jednemu z przedszkoli, następnie w 1937 roku oddano go Obronie Cywilnej Leningradu, która umieściła w nim cech do sprawdzania hermetyczności masek przeciwgazowych. Potem planowano urządzić w nim salę gimnastyczną.
Od 1945 roku kościół był wykorzystywany jako skład dekoracji dla Teatru Komedii. Potem proponowano przejęcie adwentystom, ci jednak po krótkich wahaniach odmówili. W końcu, 1961 roku został on przekazany w dzierżawę fabryce «Rot-Front», która umieściła w nim cech po szyciu futer, co doprowadziło do znacznego zniszczenia budynku. W latach 1980-1993 fabryka, zmuszona przez Państwową Ochronę Zabytków, przeprowadziła renowację budynku kościoła. Po remoncie służył on jako salon mody i miejsce uroczystych zebrań pracowników fabryki.
1992
W dniu 2 lutego 1992 roku na nowo odrodziła się parafia św. Stanisława w Petersburgu. Jej oficjalna rejestracja nastąpiła 24 kwietnia 1992 roku. W grudniu 1993 roku proboszcz parafii św. Katarzyny o. Eugeniusz Henriks został jej administratorem i doprowadził do tego, że Administracja Petersburga w dniu 22 listopada 1995 roku wydała zarządzenie o przekazaniu budynku kościoła odradzającej się parafii. Jednak tak naprawdę akt przekazania kościoła i kluczy wiernym nastąpił dopiero 8 sierpnia 1996 roku
W dniu 13 listopada 1996 roku, po 60 latach przerwy, została odprawiona pierwsza Msza św. w obecności pielgrzymującej po Rosji Figury Matki Boskiej Fatimskiej, której przewodniczył abp Tadeusz Kondrusiewicz. Niedługo potem ks. Krzysztof Pożarski został naznaczony pierwszym proboszczem odrodzonej parafii. W lipcu 1997 roku pracę w parafii podjęły Siostry Szensztackie.
We wrześniu tegoż roku został odnaleziony pod posadzką kościoła nienaruszony grób jego fundatora — metropolity Stanisława Siestrzeńcewicza-Bohusza. W dniu 14 lutego 1998 roku we Mszy św. w kościele uczestniczył marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Maciej Płażyński wraz delegacją, która przybyła do Rosji.
W dniu 14 czerwca 1998 roku nastąpiła rekonsekracja kościoła dokonana przez Prymasa Polski, kard. Józefa Glempa i procesja Bożego Ciała ulicami Petersburga. W tym dniu Prymas Polski poświęcił także pamiątkową tablicę o następującej treści:
„Wdzięczni Bogu i Matce Bożej Fatimskiej za to, że pozostały już w przeszłości straszne lata prześladowań wierzących, za cud „zmartwych wstania” tej świątyni po długich latach jej udręczenia (1935-96), za jej rekonsekrację przez Prymasa Polski Kard. Józefa Glempa i Arcybiskupa Tadeusza Kondrusiewicza — wznieśliśmy ten kamień dla potomnych, aby pamiętali to, bronili je i byli wierni Bogu do ostatniej kropli krwi”.
10 października 1998 roku zostały umieszczone w głównym ołtarzu w kościele św. Stanisława jego relikwie sprowadzone z katedry wawelskiej w Krakowie.
Ks. Krzysztof Pożarski
KrzysztofPozarski.com 